Di a voz dun dicionario editado en 1817 que o gaiteiro é o que ten por oficio tocar a gaita, e que tamén se aplica aos vestidos e adornos de cores demasiado sobresaíntes e unidos con extravagancia ou a persoas ridiculamente ledos, que empregan chistes pouco correspondentes á súa idade ou estado.

Nos inicios deste oficio creativo e trobadoresco, máis que formacións coma as que agora vemos de grupos, cuartetos ou bandas, había un único gaiteiro, que era o que facía festa no pobo, e, de se había sorte, ata era acompañado por unha pandeireta improvisada, feita dunha peneira á que se lle engadían unhas ferreñas para facer ruído, ou por un acordeón de botóns, os máis afortunados. Moitos e moi bos eran os contos sobre os seráns e festas improvisadas dos nosos devanceiros. Probablemente ese bo sabor de boca que nos deixaban, fixo que aínda hoxe se intenten manter esas tradicións a través dos fiadeiros, os cantos de taberna ou os seráns.

Moitas son as coplas tradicionais que reflicten as fases polas que foi pasando a consideración social da figura do gaiteiro, desde unha persoa imprescindible para a celebración das festas patronais, ruadas e foliadas, ata caer, no século XX, coa chegada das orquestras, no maior dos desprestixios. A consideración do gaiteiro por aquel entón era directamente proporcional ao grao de ruralidade e inversa á altura do estrato social:

Gaiteiro, pandereteira e bailadora de Navia. Extraída da galería de fotos da Escola Provincial de Danza de Ourense.

Ehí vai o gaiteiro

deixalo pasar,

que vai tocala gaita

coa ronda do lugar.

A miña sogra sanou,

malia a salú feiticeira,

que se ela lle non viñera

tiña unha vida gaiteira

 Para pobre aprendo a xastre,

para rico a zapateiro,

para putañeiro, crego,

e para borracho, gaiteiro.

Hoxe aínda quedan algúns gaiteiros que van tocando polas feiras en busca dunhas moedas, que me dis, coñeces algún?